Zonder arbeidsmigranten in de landbouw stijgen de voedselprijzen volgens Caroline van der Plas. Klopt dat?
In dit artikel:
Caroline van der Plas (BBB) zei recent in Nieuwsuur dat de voedselprijzen flink zullen stijgen wanneer Nederland helemaal stopt met het inzetten van arbeidsmigranten in de landbouw. Die stelling blijkt volgens factcheckers niet eenduidig hard te maken: het is plausibel maar sterk afhankelijk van hoe zo’n afbouw verloopt en welke alternatieven er komen.
Experts benadrukken dat het scenario speculatief is. Landbouweconoom Petra Berkhout (Wageningen) wijst erop dat een plotselinge, volledige stop waarschijnlijk een schokeffect met tijdelijke prijsstijgingen zou veroorzaken, maar dat het vervolg afhangt van aanpassingen in productie en arbeidsorganisatie. Het Centraal Bureau voor de Statistiek schat dat Nederland minstens een miljoen arbeidsmigranten telt; 24 procent van hen werkt in de landbouw en 18 procent in de aanverwante voedingsindustrie. Veel werknemers komen uit EU‑landen zoals Polen, Roemenië en Bulgarije.
Daan Boezeman van het Planbureau voor de Leefomgeving wijst op de remmende werking van de Europese interne markt: basisproducten die Nederland niet meer produceert, kunnen vaak binnen de EU worden geïmporteerd, waardoor consumentenprijzen niet per se omhoog hoeven te gaan. Als de EU‑productie echter onvoldoende is of als de afhankelijkheid van niet‑EU import toeneemt, kunnen wel degelijk hogere prijzen ontstaan door invoerheffingen en wereldmarktvolatiliteit. Het voorbeeld van baktarwe illustreert dat prijsverschillen niet automatisch ontstaan als productie verschuift binnen Europa.
Ook politiek en beleidsmatig speelt de discussie: het rapport van de Staatscommissie Demografische Ontwikkelingen 2050 en reacties zoals die van oud‑DNB‑president Klaas Knot zetten vraagtekens bij de maatschappelijke baten van grootschalige glastuinbouw en slachtsectoren. Belangrijke variabelen zijn hoe snel de productie daalt, of andere EU‑landen capaciteit kunnen opvangen en of Nederland inzet op automatisering of het aantrekken en opleiden van andere arbeidskrachten.
Kortom: of voedselstructuur en consumentenprijzen substantieel verslechteren zonder arbeidsmigranten is geen simpel ja of nee. Een abrupte stop zal waarschijnlijk leiden tot hogere prijzen op korte termijn; een geleidelijke afbouw met vervangende productie binnen de EU of door mechanisering kan de gevolgen beperkt houden. De precieze uitkomst hangt af van tempo, beleid en internationale marktdynamiek.