Zijn greppels de oplossing bij klimaatverandering?
In dit artikel:
Greppelland — akkers met zachte bolling en ondiepe greppels — wordt in Fryslân gepromoot als oplossing voor meerdere problemen tegelijk: het helpt weidevogels, maakt percelen beter bestand tegen zowel hoosbuien als droogte en draagt bij aan herstel van het cultuurhistorisch landschap. Toch zijn veel boeren terughoudend omdat ze hun vlakke en makkelijk bewerkte gronden niet willen veranderen.
Marten de Jong uit Baaium is wél overtuigd. Ruim dertig jaar geleden begon hij hier met boeren en zag hij het aantal vogels teruglopen toen hij gangbaar bleef werken. De afgelopen vier jaar zette hij verschillende percelen om in modern greppelland: bolle akkers van circa achttien meter breed, geschikt voor machines, met greppels die met elkaar verbonden zijn via buizen. Dankzij een subsidieregeling kon hij de aanleg bijna volledig vergoed krijgen; inmiddels bezit hij negentien hectare greppelland en breidt dat komend jaar met bijna 6,5 hectare uit.
Het project ‘Kruidenrijk greppelland’ is een samenwerking van Landschapsbeheer Friesland, de agrarische collectieven BoerenNatuur Westergo en It Lege Midden, provincie Fryslân, de gemeente Leeuwarden en Wetterskip Fryslân. Ze streven naar het aanleggen van 59 hectare in het gebied van de voormalige gemeente Baarderadeel en 87 hectare rond Aldeboarn/De Deelen. Deelnemende boeren krijgen vrijwel alle aanlegkosten vergoed, maar moeten een loonwerker inschakelen omdat precisiewerk met lasers en GPS nodig is om de bolling en afwatering goed te krijgen.
Technisch bieden de greppels veel regie: met pompen en afsluitbare buizen kan water in natte periodes juist snel worden afgevoerd, terwijl in droge lenteperiodes het grondwater door het laten vollopen van greppels omhoog kan worden gebracht. Dat creëert vochtige plekken dicht bij nesten waar jonge weidevogels voedsel vinden, en door het hoogteverschil zijn roofdieren minder succesvol. Ingezet wordt ook een kruidenrijk mengsel; kruiden wortelen dieper, houden de bodem vast, beperken bodemdaling, slaan CO2 op en blijven vaak productief in droge tijden, waardoor kunstmestgebruik kan afnemen.
Johannes van Stralen (BoerenNatuur Westergo) signaleert dat sommige boeren koudwatervrees hebben en greppelland associëren met smalle, steile, minder werkbare akkers uit het verleden. De nieuwe opzet met bredere percelen en subtielere hellingen moet dat bezwaar wegnemen. De Jong ervaart onder meer dat de bodemconditie is verbeterd, dat vee de kruiden goed waardeert en dat hij minder mest en beter waterbeheer nodig heeft — elementen die ook economisch en klimaat-technisch aantrekkelijk zijn voor toekomstbestendig boeren.