'Wandelende dominee' Craandijk vond in 1880 dat Langweer 'geenszins van eigenaardige schoonheid misdeeld' is
In dit artikel:
Tussen 1871 en 1884 trok dominee Jacobus Craandijk door Nederland om het verdwenen land vast te leggen, waaronder het Friese Doniawerstal. Zijn beschrijvingen van plaatsen zoals Langweer, vastgelegd rond 1880, schetsen een beeld van een afgelegen en rustige omgeving, die verrassend herkenbaar blijft in 2025. Het dorp Langweer oogt nog steeds zoals Craandijk het omschreef, met zijn karakteristieke lindenlaan en uitzicht over de Langwarder Wielen, maar achter de façade zijn veranderingen zichtbaar: moderne woonwijken, sportvelden en nieuwe straten die er toen niet waren.
Een opvallend voorbeeld is de Osingastate, een statig landhuis met zijgebouwen en grote tuin dat Craandijk roemde maar dat in 1939 gesloopt en herbouwd werd. Oorspronkelijk woonde er de grietman, later een notaris en gemeentehuis, en tegenwoordig is het weer privébezit. De kerk in Langweer, die Craandijk ook wilde bezoeken, bleek in 2025 helaas gesloten.
Craandijks reis ging van Joure naar Sloten, waarbij hij het landschap omschreef als eenzame veengebieden en zandgrond met grote meren. Hij nuanceerde zijn beeld met enige overdrijving, want gehuchten als Scharsterbrug waren ook toen al bewoonde plaatsen. Het buurtschap Huisterheide, tegenwoordig bekend door het landhuis Boschoord, passeerde hij zonder het te bezoeken. Boschoord was toen een relatief nieuw landhuis waar hij gemengde gevoelens bij had door de overvloedige bloementuin, maar tegenwoordig wordt het landgoed gezien als een statige woning te koop en de omgeving trekt nog altijd welgestelde bewoners aan, vooral vanwege de meren.
Al met al toont Craandijks werk hoe sommige Friese dorpen hun oorspronkelijke sfeer behouden hebben, terwijl de omgeving zich langzaam maar onmiskenbaar heeft ontwikkeld. Het contrast tussen behoud en verandering illustreert de dynamiek van een regio die nog steeds aantrekkelijk is, met nieuwe luxe landhuizen aan het water als hedendaagse tegenhanger van de oude landgoederen in het bosrijke Doniawerstal.