Waarom taalgebruik politici kan maken of breken. Docent Femke (26) legt het uit: 'Het is een spanningsveld'

In dit artikel:

Femke van der Vegt (26), docent maatschappijleer in Leeuwarden, legt uit hoe taal cruciaal is voor politici in de aanloop naar de verkiezingen: een verkeerde toon kan stemmen kosten, de juiste woorden kunnen juist verbinden. Volgens haar zit er een "politiek spanningsveld" tussen twee doelen: begrijpelijk en informeel spreken om kiezers te betrekken, versus formeel en gezaghebbend taalgebruik om vakmanschap en betrouwbaarheid te tonen.

Achter de schermen sturen communicatiespecialisten de gekozen woordkeuzes. Spindoctors bereiden statements en kernboodschappen voor, waardoor uitspraken in debatten vaak geolied en niet volledig spontaan klinken. Politici schuiven daarom regelmatig van het onderwerp af om hun ingestudeerde punt te maken. Ook speelt de doelgroep mee: wie spreekt voor een ander publiek kiest een andere stijl — denk aan het contrast tussen de taal van Frans Timmermans en die van Geert Wilders.

De campagnetoon is volgens Van der Vegt harder en persoonlijker geworden, waardoor debatten vaker over personen dan over inhoud gaan. Ze noemt recente bijeenkomsten waarin bepaalde lijsttrekkers persoonlijk werden aangesproken. Sommige uitspraken blijven lang hangen en worden onderdeel van het publieke geheugen; dat werkt soms in iemands voordeel, soms tegen.

Op school merkt Van der Vegt dat veel leerlingen moeite hebben met politieke woordenschat. Minder lezen betekent volgens haar een kleinere woordenschat, waardoor termen als 'beredeneren' of ingewikkelde stellingen op de Stemwijzer (bijvoorbeeld over abortus of de tweestatenoplossing) uitleg behoeven en context nodig hebben. Politiek is voor veel jongeren niet het meest aansprekende thema binnen maatschappijleer; ze vinden uitleg over de rechtsstaat vaak relevanter.

Toch brengt zij leerlingen jaarlijks naar Den Haag voor een rondleiding in de Tweede Kamer — waar een deel van de belangstelling niet zozeer bij beleidsdebatten ligt maar bij het spotten van bekende politici. Na de verkiezingen verwacht ze dat lijsttrekkers hun retoriek zullen milderen tijdens de kabinetsformatie, wanneer ze vaker verbinding moeten zoeken om tot coalities te komen. Van der Vegt is benieuwd of dat vlot zal lukken.