VN-Klimaattop is deze week eerste politieke test voor betrouwbaarheid politieke midden
In dit artikel:
Frans Timmermans’ vertrek uit de frontlinie van de Europese politiek valt samen met groeiende onzekerheid over de toekomst van zijn kroonstuk, de Europese Green Deal. Deze week staan de EU-klimaatministers voor een cruciale beslissing: moeten ze in de Europese Klimaatwet vastleggen dat de CO2-uitstoot in 2040 met 90 procent is gereduceerd ten opzichte van 1990? De uitkomst bepaalt mede de positie van de Unie vlak voor de VN-klimaatconferentie (COP30) die eind deze week in Belém, Brazilië plaatsvindt.
Timmermans leidde het pakket van elf wetten door de Europese instituties onder commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Zijn terugkeer naar de Nederlandse politiek in 2022 luidde vanaf dat moment het begin in van een proces waarin vooral het politieke midden de ambities van de Green Deal ging bekritiseren. Tegenstanders noemen de voorstellen technisch ingewikkeld, schadelijk voor de concurrentiekracht van Europese bedrijven en belastend voor sectoren als de landbouw — zorgen die in Nederland extra scherp liggen na eerdere stikstofrechtspraak die politiek gevoelige consequenties had.
De discussie over 90 procent in 2040 is in wezen een cijfertechnische invulling van de tussenstap tussen 55 procent reductie in 2030 en klimaatneutraliteit (100 procent, oftewel het 1990-niveau) in 2050. Wetenschappelijke en economische analyses laten zien dat de laatste tien procent van de emissiereductie onevenredig veel inspanning en kosten vergen; daardoor zien voorstanders 90 procent voor 2040 als een nuttige harde tussendoelstelling. Tegenstanders — waaronder invloedrijke centrumrechtse groepen zoals de Duitse christendemocraten — laten zich leiden door zorgen van grote industriesectoren, met name de auto-industrie, en door lobby's van de landbouw.
Politiek speelt het midden een sleutelrol: in de Europese Raad op 23 oktober kon geen unanimiteit worden bereikt over Hoekstra’s voorstel. Eurocommissaris Wopke Hoekstra, die bij zijn aantreden drie jaar geleden publiek had beloofd dit te steunen, leidt nu een verdeeld EU-delegatie naar COP30. De klimaatministers van dinsdag hebben nog één kans om via een gewogen meerderheid duidelijkheid te verschaffen.
In Nederland houdt minister Sophie Hermans zich terughoudend op dit specifieke punt; in correspondentie met de Tweede Kamer stelde ze dat meer landen vóór dan tégen zijn, maar haar brief wekt weinig vertrouwen dat de EU onverkort op koers blijft. De uitkomst van de ministerraad zal niet alleen juridische en technische consequenties hebben, maar ook illustreren of het politieke midden bereid is de Green Deal te verdedigen of verder terug te schalen.