Terreurdeskundige Beatrice de Graaf trapt in Leeuwarden academisch jaar af: 'Toen kwam er meer geweld bij'
In dit artikel:
Woensdagmiddag is het academisch jaar in Leeuwarden formeel geopend in het Beursgebouw. Na een traditionele processie van campusprofessoren door de binnenstad en een protest tegen de genocide in Gaza verwelkomde decaan Tjalling Halbertsma in een volle zaal met studenten, collega’s, politici en bestuurders het publiek en schetste hij een toekomstbeeld in een tijd van veel geweld en polarisatie. Hoofdgast was hoogleraar en terrorismedeskundige Beatrice de Graaf (Universiteit Utrecht), die in het Engels een publiek lezingscollege gaf over de geschiedenis en betekenis van weerbaarheid.
De Graaf plaatste het begrip historisch: het woord komt voort uit oude Duitse en Nederlandse termen (wehr, wierde e.d.) die plekken aanduiden waar je je kon verdedigen. In vroegere tijden waren weerbaarheid en locatie onlosmakelijk verbonden — denk aan terpen en middeleeuwse steden met burgerwachten, zoals afgebeeld in Rembrandts Nachtwacht. Burgers droegen eigen wapens en uniformen; vrouwen hadden concrete taken zoals het onderhouden van leren brandemmers om stadsbrand te bestrijden.
Rond 1800 veranderde de betekenis door de Franse centralisatie en vanaf circa 1825 werden weerbaarheid, volgens De Graaf, meer gecentraliseerd, gemilitariseerd en mannelijk van aard. In de jaren dertig kreeg het begrip ook een fascistische lading, waarna het na de Tweede Wereldoorlog lange tijd uit het politieke debat verdween. Pas in de jaren tachtig keerde het terug, maar dan vaak in de vorm van individuele zelfhulp en mentale veerkracht.
De centrale boodschap van De Graaf is dat weerbaarheid vooral een collectief begrip moet zijn: het draait om gemeenschappen, buurten en het sociale contract dat mensen met elkaar verbinden. Ze pleit voor een terugkeer naar wat zij noemt "samenredzaamheid" — praktische, gedeelde zorg en bescherming in plaats van louter individuele veerkracht. Daarmee koppelt ze historische inzichten aan hedendaagse zorgen over veiligheid en sociale cohesie binnen universiteiten en steden.