Stemmen, maar op wie? Deze 6 Friezen zweven ook. Wat bepaalt straks hun keuze?
In dit artikel:
De Leeuwarder Courant volgt in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen zes zwevende kiezers uit Friesland om te onderzoeken hoe lijsttrekkers, debatten en actuele thema’s hun keuze beïnvloeden. Alle respondenten hebben verschillende achtergronden en prioriteiten, maar gemeenschappelijk is twijfel: geen van hen heeft al een definitieve keuze gemaakt; velen gebruiken kieswijzers en volgen debatten om te bepalen waar hun stem heen gaat.
Diet Duisterhout (67) uit Nieuwehorne: vroeger VVD-stemmer, zoekt nu een terugkeer naar het politieke midden omdat ze vindt dat het debat te veel naar de uitersten verschuift. CDA of ChristenUnie spreken haar aan als vertrouwde middenopties, maar ze ziet ook wel iets in JA21 vanwege een Friese kandidaat die dichtbij voelt. Belangrijke thema’s voor Diet zijn kernenergie (ze vindt dat Nederland praktischer moet nadenken over energie) en het verminderen van afhankelijkheid van toeslagen; ze wil meer eigen verantwoordelijkheid en vindt dat studenten alleen bij misbruik van het onderwijs eerst moeten werken.
Jildou Schievink (19) uit Surhuisterveen: eerste stemgerechtigde en vwo-leerling die zich oriënteert met meerdere stemwijzers die uiteenlopende uitkomsten geven (o.a. D66, NSC, CDA, VVD). Ze neigt naar D66, maar voelt zich nog niet volledig thuis bij één partij. Voor Jildou wegen vooral de woningmarkt en toegankelijk openbaar vervoer zwaar: de afschaffing van goedkope NS-kaarten maakt reizen voor jongeren duurder en belemmert mobiliteit. Ook is abortus toegankelijk houden voor haar een knelpunt, waardoor christelijke partijen afvallen.
Joke Hoekstra (65) uit Grou: loyaal aan regionale politiek en de FNP bij lokale verkiezingen, maar voor de landelijke Kamerverkiezingen is ze onzeker en neigt ze meer naar links dan voorheen. Online kieswijzers brachten onverwacht partijen als DENK en GroenLinks/PvdA naar voren. Vrijheid van meningsuiting en leefvrijheid zijn belangrijk voor haar, net als bezorgdheid over milieuvervuiling van fabrieken als Tata Steel. Extreme partijen en protestacties die vernielingen veroorzaken stoten haar af.
Gerben Janzen (49) uit Bitgum: zelfstandig timmerman en vmbo-assistent, stemde doorgaans VVD maar voelt zich teleurgesteld in de partij en twijfelt nu. Migratie en integratie moeten volgens hem beter geregeld worden: vluchtelingen uit oorlogsgebieden welkom, uitgeprocedeerden terug; arbeidsmigratie is nodig voor het werk in bouw en tuinbouw, zolang integratie plaatsvindt. Woningbouw met voorrang voor lokale jongeren is hem dierbaar. Hij kijkt naar partijen als JA21 en NSC, maar mist vertrouwen in sommige leiders; dringend verzoek: meer normale omgangsvormen in de politiek.
Wijbe-Tamme Kaspersma (18) uit Driezum: duidelijk rechts georiënteerd en afkomstig uit een gereformeerd gezin; de stemwijzer gaf een hoge match met SGP, al accepteert hij wel dat vrouwen in de politiek moeten kunnen. JA21 trekt ook zijn aandacht, maar hij voelt zich niet thuis bij GroenLinks/PvdA of D66 vanwege hun standpunten over religieuze scholen. Economische belangen van familiebedrijven en scepsis over ingrijpende klimaatmaatregelen spelen mee; hij vindt dat nationale maatregelen weinig effect hebben op de wereldwijde opwarming en wil geen onnodige schade aan de lokale economie.
Jurjen van der Velde (26) uit Sumar: melkveehouder die al langere tijd twijfelt tussen BBB en CDA. Landbouwbeleid en stikstofregelgeving bepalen veel voor hem; hij pleit voor maatregelen zoals legalisatie van PAS-melders zodat boeren perspectief houden bij investeringen. Hoewel BBB hem sympathiek aandoet vanwege boerenbelangen, maakt de rechtere koers van die partij hem terughoudend; hij verlangt naar vakbekwame, betrouwbare politici zonder populistische fratsen en zegt hele partijprogramma’s te zullen lezen om een geïnformeerde keuze te maken.
Algemene observaties: de kiezers gebruiken zowel digitale tools (stemwijzers) als traditionele media (debatten, interviews) om hun besluitvorming te ondersteunen. Thema’s die in Friesland sterk doorwegen zijn landbouw en stikstof, woningmarkt en jongerenmobiliteit, betaalbaarheid van vervoer, klimaat en energiebeleid, migratie en de wens voor minder politieke polarisatie en meer bestuurbaarheid. Regionale binding (Friese kandidaten, lokale partijen) en persoonlijke situatie (ondernemerschap, gezin, beroep) spelen een grote rol bij het zoeken naar herkenning en vertrouwen. De krant zal deze groep volgen in de laatste weken en op de verkiezingsdag zelf om te zien of hun twijfel tot aan de stembus blijft.