Regimewissel in Iran zou wel eens slecht kunnen uitpakken
In dit artikel:
Israëlische premier Benjamin Netanyahu stelde vorige maand dat de recente bombardementen op Iran mogelijk tot de val van het Iraanse regime kunnen leiden, maar waarschuwde dat een regimewisseling niet automatisch een democratischer Iran zal opleveren. Het doel van de Israëlische aanvallen lag vooral bij het ondermijnen van Iran’s nucleaire programma’s. Netanyahu suggereerde dat een oorlog tot een regimewissel zou kunnen leiden, vooral nadat een plan om ayatollah Ali Khamenei te vermoorden door de Amerikaanse president Trump bleek te zijn afgewezen.
Iran is sinds de revolutie van 1979 een theocratische republiek waarin islamitische geestelijken via ingewikkelde machtsstructuren de feitelijke controle houden, ondanks aanwezigheid van verkiezingen en parlementaire vormen. De hoogste leider, momenteel Khamenei, heeft brede bevoegdheden en benoemt sleutelposities in regering, leger en veiligheidsdiensten. Verkiezingen worden streng gecontroleerd door de Raad van Hoeders, waardoor oppositie beperkt wordt en het regime een legitimiteitsprobleem kent, met een lage opkomst en slechte vrijheidscijfers.
De Islamitische Revolutionaire Garde (IRGC) vormt naast de geestelijke elite een bepalende macht. Oorspronkelijk opgericht als bewakers van de hoogste leider, is de IRGC uitgegroeid tot een militair, politiek en economisch zwaargewicht met veel invloed. In geval van een machtsvacuüm, bijvoorbeeld na de dood van Khamenei, wordt verwacht dat de IRGC het voortouw zal nemen en hiermee waarschijnlijk een hardline regime zal behouden of versterken.
Mogelijke scenario’s bij een regimewisseling variëren van een door de IRGC geleide staat van beleg tot pogingen van volksopstanden. Hoewel grootschalige protesten in Iran regelmatig voorkomen en Netanyahu openstaat voor het idee dat het Iraanse volk zelf in opstand kan komen, is het onduidelijk of een nieuw regime meer open zal staan tegenover Israël of het Westen. De verdeeldheid binnen de Iraanse elite en het belang van de IRGC maken een democratische doorbraak onwaarschijnlijk; het zou eerder kunnen leiden tot een nog meer militante en anti-westerse machtsstructuur.