Portretschilder Wybrand de Geest schittert in Fries Museum
In dit artikel:
Wybrand de Geest (1592-1661) staat centraal in een eerste grote overzichtstentoonstelling in het Fries Museum in Leeuwarden: ongeveer vijftig schilderijen uit de eigen collectie en uit verzamelingen in Nederland, Duitsland en Frankrijk zijn te zien. De expositie, samengesteld door conservatoren Anne‑Marie Segeren en Marlies Stoter, loopt tot 1 maart volgend jaar en belicht De Geest als dé Friese portretschilder uit de Gouden Eeuw en als veelgevraagd schilder voor de Friese elite en de Nassau’s in Leeuwarden.
De tentoonstelling plaatst De Geest in zijn historische context: Van den Vondel wijdde hem al in 1644 een lofgedicht, en zijn werk toont de rijke Friese bovenlaag in satijn, brokaat en kant—formeel van houding en vaak met vlakke, beheerste gezichten, zoals destijds gebruikelijk. Naast de portretten zijn objecten uit de materiële cultuur van zijn geportretteerden te zien (reisflessen, kinderschoentjes, schenkkanen), en extra toelichtingen zijn ook in het Fries beschikbaar via een speciaal boekje.
Biografisch was veel nog ondoorzichtig: archiefstukken ontbreken grotendeels (van zijn gilde is niets bewaard, er is slechts één brief van hem), en veel werken bevinden zich nog in familiebezit of zijn niet gesigneerd. Belangrijke informatie komt uit zijn album amicorum, dat hij in 1611 begon maar waaruit meer dan twintig pagina’s verdwenen zijn. De Geest stamde uit een rooms‑katholieke middenstandsfamilie van glasschilders; na het vroeg overlijden van zijn vader kreeg hij waarschijnlijk steun van een welgestelde oom om Latijnse school en een dure schildersopleiding in Utrecht te volgen.
In Utrecht werkte hij onder Abraham Bloemaert en mogelijk Paulus Moreelse; daarna ondernam hij een ‘Grand Tour’ via Parijs en Aix‑en‑Provence naar Rome. In Italië maakte hij kennis met onder meer Caravaggio, en hij kopieerde diens Maria Magdalena in extase — het enige bekende historiestuk van De Geest, onlangs door het museum op een veiling in Barcelona verworven. Na terugkeer in Friesland kreeg hij snel opdrachten van de Nassau’s: portretten van leden van de stadhoudersfamilie en van vrijwel de hele Friese upper class (families als Starckenborgh, Walta, Dekema, Ripperda, Cammingha, Harinxma).
De Geest huisde en werkte vermoedelijk in Leeuwarden (atelier in de Minnemastraat), trouwde in 1622 met Hendrickien Uylenburgh — een nicht van Saskia, de latere vrouw van Rembrandt — en bezat een stemhebbende boerderij in Cornjum, wat zijn comfortabele levensstandaard illustreert. Hij en Rembrandt hebben elkaar in ieder geval één keer ontmoet: op Rembrandts huwelijk in 1634.
De expositie biedt zo een venster op de Friese elite en de beeldvorming van status in de zeventiende eeuw. Praktische informatie en het bijbehorende catalogusboek zijn beschikbaar via het Fries Museum (www.friesmuseum.nl).