Oud-minister Bussemaker over 'mega-thema' vergrijzing: 'Het gaat net zo goed over wonen, werk, bieb en bushalte'
In dit artikel:
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) waarschuwt in het maandag verschenen rapport Het rimpeleffect dat vergrijzing geen geïsoleerd ouderenprobleem is maar een “méga-thema” dat alle beleidsterreinen raakt. Voorzitter Jet Bussemaker (64, ex-minister PvdA) zegt dat politici en ambtenaren te veel in vakjes denken: verantwoordelijkheid en debat blijven grotendeels bij VWS hangen, terwijl wonen, infrastructuur, werk, inkomen en lokale voorzieningen evenveel bij de transitie betrokken moeten worden. Over vijftien jaar is een kwart van de bevolking 65-plus, reden genoeg voor een bredere, samenhangende aanpak.
De RVS benadrukt dat bouwen alleen niet genoeg is. Het kabinetsplan voor 290.000 seniorenwoningen in 2030 toont wel aandacht voor huisvesting, maar wonen omvat ook de directe leefomgeving: buurtvoorzieningen, toegankelijk vervoer, huisarts en winkels in de nabijheid. Zonder die voorzieningen kunnen ouderen wel binnenmuren wonen maar niet levensloopbestendig deelnemen aan het sociale leven. In dunbevolkte krimpgebieden is het dreigend verlies van pinautomaten, supermarkten en bushaltes een reëel probleem; een recente ontwikkeling is dat provincies mogelijk eigen vervoerbedrijven mogen oprichten om dergelijke gebieden te blijven bedienen.
Praktijkvoorbeelden uit het land illustreren alternatieven: regio’s zoals de Achterhoek plannen ‘woonzorgzones’ waar ouderen uit buitengebieden kunnen samenkomen, waardoor reistijden voor thuiszorg dalen en zorg betaalbaar blijft. Lokale initiatieven — vrijwillige dorpswinkels, buurthuizen, dorpsauto’s met vrijwilligers — tonen dat de maatschappelijke onderstroom al veel doet en dat ouderen vaak zelf actief bijdragen.
De RVS waarschuwt ook voor tegenstrijdig beleid: het ene ministerie wil dat mensen meer uren werken, het andere rekent op meer mantelzorg. Dat noemt de raad contraproductief en pleit voor een overkoepelende visie die knelpunten oplost en nieuwe instrumenten mogelijk maakt. Voorstellen zijn onder andere fiscale tegemoetkomingen voor mantelzorgers die arbeidsuren verliezen, werkgevers stimuleren om praktische diensten aan mantelzorgers te bieden (bijvoorbeeld boodschappenservice) en culturele of ondersteunende voorzieningen voor mantelzorgers en zorgvragers gezamenlijk organiseren.
Bussemaker roept op tot een ‘Grote Visie’ op veroudering in de komende formatie en regeerperiode — met thema’s leidend in plaats van departementale grenzen — maar benadrukt ook dat overheden niet moeten wachten: lokale besturen en maatschappelijke organisaties kunnen nu al veel doen om dorpskernen aantrekkelijk te houden en ouderen als actieve deelnemers te betrekken. De RVS pleit er tenslotte voor dat beleid meer ruimte biedt aan deze burgerinitiatieven en commerciële partijen betrekt waar dat kan, omdat de vergrijzing zowel sociale als economische gevolgen heeft.