Michaël Zeeman: poseur op een luchtbed van boeken
In dit artikel:
De onlangs verschenen biografie van Michaël Zeeman — In alles ben ik groot, geschreven door zijn vriend Willem Otterspeer — tekent het portret van een onconventionele boekenmens: een lange, vaak op zijn rug tussen stapels boeken liggende figuur die zijn identiteit grotendeels aan lectuur ontleende. Zeeman (Marken 1958 – Rome 2009) is bovenal te begrijpen als iemand bij wie boeken niet een hobby maar een levensvorm waren; de illustratie van hem "dobberend" op een zee van wereldliteratuur vat dat beeld treffend samen.
De schrijver van het artikel blikt terug op persoonlijke ontmoetingen met Zeeman in de jaren tachtig in Leeuwarden. Toen bleek Zeeman al een lokale beroemdheid: verkoper in boekhandel De Tille, organisator van literaire avonden, fel bewonderd en gevreesd als toneelrecensent bij de Leeuwarder Courant, student filosofie en zelfbenoemd wetenschapshistoricus — in het telefoonboek zelfs als ‘wijsgeer’ vermeld. De auteur herinnert zich een imposante rondleiding door Zeemans huis aan de Engelsestraat, waar duizenden boeken de bezoeker overdonderden en het gevoel opriep nooit te kunnen bijlezen.
Een terugkerend thema in Otterspeers biografie is de dubbelheid van Zeemans persoonlijkheid: charmant en showend tegelijk. Otterspeer noemt hem een schelm en zelfs een ‘Hochstapler’; de auteur van het artikel kiest liever voor ‘poseur’ — iemand die door zijn eigen imago uiteindelijk wordt gevangen. Die pose kwam ook terug toen Zeeman in de Randstad uitgroeide tot culturele autoriteit, journalist en tv-persoonlijkheid, telkens geassocieerd met zijn imposante kasten vol boeken. Zelf relativiseerde Zeeman seksualiteit en literatuur op een provocatieve manier: vrouwen zouden, naar zijn zeggen, als boeken zijn — "als je ze uithad begon je gewoon aan een volgend boek."
De biografie behandelt ook de schaduwzijde: in 1986 stond Zeeman in Leeuwarden bloot aan een beschuldiging van boekendiefstal nadat hij zich overuren liet uitbetalen in boeken; de zaak werd uiteindelijk geseponeerd en plaatste hem eerder in een problematisch dan in crimineel daglicht. De auteur van het stuk verwoordt toch een sympathieke interpretatie — bij voorkeur de Robin Hood van het intellectuele boek.
Otterspeer levert een intiem, liefdevol én kritisch portret dat niet alleen iemands leven beschrijft maar ook een tijdperk: de wereld van boekenkasten en publiek debat die door digitalisering en ontlezing langzaam verdwijnt. Het boek wordt aanbevolen als leesbaar en onthullend; verschenen bij Prometheus (prijs vermeld).