Kröller-Müller Museum zet vervalste Van Gogh vol in het licht: 'Hoe kunnen ze hier zijn ingetuind?'
In dit artikel:
Het Kröller-Müller Museum in Otterlo belicht met de podcast De ontmaskerde vervalsing een schimmige bladzijde uit zijn eigen geschiedenis: de aankoop van een vervalste Van Gogh, Zeegezicht te Saintes-Maries-de-la-Mer, die speciaal voor de première opnieuw in de zalen hangt. Het verhaal speelt rond Helene Kröller-Müller (1869–1939), die het werk circa 1928 aan haar verzameling toevoegde, en de Duitse handelaar Otto Wacker, die later ontmaskerd werd als verkoper van meer dan dertig nep-Van Goghs.
Wacker en zijn broer Leonhard gingen geraffineerd te werk: Leonhard gebruikte originele Van Gogh-tekeningen als voorbeeld voor nagemaakte doeken en Otto verzon een geloofwaardig herkomstverhaal over een Russische edelman die tijdens de Revolutie van 1917 was gevlucht. Daardoor lieten veel handelaren en deskundigen zich misleiden; ook de bekende kunstadviseur H.P. Bremmer en de eerste Van Gogh-oeuvreonderzoeker Jacob Baart de la Faille namen de werken aanvankelijk voor echt aan. Binnen een jaar werden echter tientallen van die schilderijen in kunstkringen als vals bestempeld, en in 1932 leidde de affaire tot een strafproces tegen Otto Wacker.
De zaak leverde gezichtsverlies op voor betrokken deskundigen: De la Faille trok zijn oordeel terug en erkende zijn fout, maar Bremmer bleef publiekelijk volhouden dat meerdere werken authentiek waren en bleef Helene actief adviseren. Helene zelf bleef haar zeegezicht tot het einde toe verdedigen en eiste dat het als echte Van Gogh tentoongesteld zou worden — een beslissing die museumdirecteur Benno Tempel omschrijft als een “smeuïge” episode die menselijke fouten en loyaliteit toont.
Het museum gebruikt de podcast en de tijdelijke expositie om transparantie te tonen en het gesprek over vervalsingen te stimuleren. Vervalste kunst wordt vaak weggestopt in depots, maar het Kröller-Müller wil dit voorbeeld inzetten om te laten zien hoe goed gemaakte vervalsingen, plausibele provenances en de wens om groot nieuws te ontdekken zelfs deskundigen kunnen misleiden. Voor de opname namen acteurs Tanja Jess en Mark Rietman de rollen van Helene en Bremmer op zich, waarmee het museum het verhaal dramatisch en toegankelijk verhaalt.