Iedereen een gezond dieet én een gezonde planeet? Dan moeten mensen heel anders gaan eten
In dit artikel:
Een internationale groep topwetenschappers — gebundeld in een nieuw EAT‑Lancet‑rapport gepubliceerd als vervolg op het werk van 2019 — stelt dat de manier waarop we voedsel produceren en consumeren ernstig schadelijk is voor gezondheid, klimaat en biodiversiteit. Om naar verwachting 9,6 miljard mensen gezond te voeden zonder de planeet te ruïneren, is een fundamentele omslag in voedingspatronen en voedselproductie nodig.
Kernaanbeveling: veel meer groente, fruit, volkoren granen, peulvruchten en noten; zo min mogelijk sterk bewerkte, vette, zoute en zoete producten; zeer beperkt rood en bewerkt vlees (globaal ongeveer 105 gram rood vlees per week in het EAT‑dieet, grofweg één hamburger), maximaal drie eieren en ruimte voor kip, vis en zuivel. Dit dieet is gezonder én milieuvriendelijker: volgens het rapport zou een wereldwijde verschuiving jaarlijks zo’n 15 miljoen voortijdige sterfgevallen kunnen voorkomen en de uitstoot van broeikasgassen door het voedselsysteem ongeveer halveren.
De onderzoekers koppelen gezondheid aan ecologische grenzen. Voedselproductie veroorzaakt naar schatting circa 30% van de uitstoot van broeikasgassen wanneer ook kunstmest, transport en verspilling worden meegerekend; herkauwers (koeien, schapen, geiten) wegen hierin het zwaarst vanwege methaanemissies. Zelfs bij volledige vermindering van fossiele brandstoffen blijft 1,5°C opwarming waarschijnlijk als vleesconsumptie niet sterk daalt; het EAT‑scenario vereist onder meer een reductie van runder‑, lam‑ en geitenproductie met ongeveer een derde ten opzichte van 2020.
Het rapport adresseert ongelijkheden: de rijkste 30% van de wereldbevolking is verantwoordelijk voor ~70% van de milieu‑impact van het voedselsysteem, terwijl nog ruim 820 miljoen mensen ondervoed zijn. Er is aandacht voor mogelijke nutriëntentekorten (calcium, B12, ijzer, jodium) bij strengere plantaardige diëten; in arme regio’s kan beperkte dierlijke consumptie noodzakelijk blijven, in rijkere landen kunnen supplementen uitkomst bieden.
Kritiek en uitvoerbaarheid: experts noemen sommige aanbevelingen moeilijk haalbaar — dagelijkse porties peulvruchten, noten en grote hoeveelheden groente zijn in veel landen lastig te bereiken — en wijzen op lacunes, zoals het ontbreken van dranken in de analyse en het wegblijven van vlees‑ en zuivelvervangers uit het model. Modellen van Wageningen tonen wel dat gezondheidsdoelen binnen planetaire grenzen haalbaar zijn als ook voedselverlies en verspilling drastisch dalen, maar ze negeren deels economische realiteiten.
Concluderend: het EAT‑Lancet‑project biedt een interdisciplinair, ambitieus raamwerk dat gezondheid, milieu en sociale rechtvaardigheid combineert. De boodschap is urgent maar uitvoerbaar — mits beleid, productie en consumentengedrag gelijktijdig veranderen.