Hoe volgens deze rebelse hoogleraar duurzame ondernemers de wereld kunnen redden
In dit artikel:
Gjalt de Jong, hoogleraar duurzaam ondernemen aan Campus Fryslân van de Rijksuniversiteit Groningen, profileert zich als een onconventionele econoom die de universiteit uitgaat om maatschappelijke verandering te stimuleren. Tijdens zijn oratie vrijdag benadrukte hij dat wetenschap niet alleen in de studeerkamer thuishoort; onderzoekers en studenten moeten samenwerken met ondernemers, boeren en lokale partners om duurzame oplossingen te ontwikkelen en direct toe te passen.
De omslag in De Jongs denken vond ongeveer tien jaar geleden plaats, na een burn‑out. Die periode maakte hem gevoelig voor de kwetsbaarheid van de natuur en zette hem ertoe aan niet langer te vertrouwen op passieve analyses. Vanuit die overtuiging bekritiseert hij het klassieke beeld van de mens als homo economicus: economische redeneringen die alleen kijken naar winst en eigenbelang schieten tekort bij het omgaan met ecologische crises. Steeds meer collega‑economen delen zijn gevoel dat het huidige systeem moet veranderen.
Op Campus Fryslân vond De Jong ruimte om zijn onorthodoxe onderwijsvisie in praktijk te brengen, dankzij geestverwant decaan Jouke de Vries. De campus legt nadruk op verbinding met het bedrijfsleven en maatschappelijke partners; studenten werken intensief samen met bijvoorbeeld boeren om praktische stappen naar duurzamere bedrijfsvoering te zetten. Dat gebeurt in kleine, leerbare stappen met begeleiding — volgens De Jong de realistische route voor ondernemers die risico’s vrezen of niet precies weten hoe ze duurzaam rendabel kunnen worden.
Centrale onderzoekslijnen van De Jong richten zich op de rol van duurzame ondernemers als motoren van transitie. Hij onderscheidt hen van klassieke kapitalistische ondernemers: duurzame ondernemers nemen beslissingen vanuit zorg voor het ecosysteem en het lange termijn behoud van de aarde, niet primair vanuit kortetermijnwinst. Hun inzet stuit vaak op spanningsvelden tussen idealen en verdienmodel; daarom wil zijn onderzoeksgroep ondernemers praktisch begeleiden bij de omschakeling. Hij werkt ook aan grootschalige projecten, zoals onderzoek naar de overstap naar regeneratieve landbouw waarvoor hij bijna 16 miljoen euro uit het Groeifonds ontving. Over zijn werk verscheen in 2023 een driedelige documentaireserie bij Omrop Fryslân.
De Jong werkt veel met jonge onderzoekers en studenten, die hij soms hoopvol en soms wantrouwend ziet: sommigen zijn gedreven genoeg om in oplossingen te duiken, anderen zijn juist ontmoedigd en geloven niet meer dat gedrag kan veranderen. Zijn aanpak is enerzijds realistisch — verandering vraagt geleidelijke stappen en psychologische aanpassing — en anderzijds activistisch: hij noemt zichzelf een rebel tegen het kapitalistische onderwijs dat te weinig met de samenleving verbindt.
Persoonlijk: Gjalt de Jong (geb. 25 juni 1968, Oentsjerk) studeerde economie en bedrijfskunde aan NHL en RUG, promoveerde aan de RUG, woont in Norg en is getrouwd met Margreet; zij hebben twee zoons. Zijn werk combineert academische reflectie met praktijkgerichte samenwerking om duurzaamheid concreet te maken.