Hoe stem ik blanco en nog vijf vragen over de verkiezingen
In dit artikel:
We gaan woensdag voor de derde keer in vijf jaar naar de stembus. Dit artikel legt in zes vragen kort uit wat je moet weten: wie wat wanneer en waarom.
Wat meenemen
Neem je stempas en een geldig identiteitsbewijs mee. De stempas krijg je van de gemeente thuisgestuurd. Een verlopen id, paspoort of rijbewijs is toegestaan als het niet ouder is dan vijf jaar (volgens de Kieswet).
Waar stemmen
Je gemeente stuurt een overzicht van alle stembureaus en welke locaties toegankelijk zijn voor mindervaliden. Veel stembureaus zitten in dorps- of buurthuizen, kerken en verenigingsgebouwen. Op WaarIsMijnStemlokaal.nl kun je je dichtstbijzijnde stembureau vinden.
Waarom geen gordijnen in het stemhokje?
In Nederland is het stemgeheim gegarandeerd, maar stemhokjes zijn zichtbaar voorgeschreven om te voorkomen dat meerdere mensen tegelijk in een hokje gaan en kiezers onder druk worden gezet. Er moet bovendien minimaal 2 meter afstand zijn tot wachtenden of stembureauleden, zodat je ongestoord kunt stemmen.
Hoe blanco of ongeldig stemmen werkt
Je kleurt met het rode potlood het bolletje bij de kandidaat van jouw keuze in. Blanco stemmen betekent: geen bolletje kleuren — zo telt je stem wel voor de opkomst maar niet voor de zetelverdeling. Als je op het formulier schrijft “dit is een blanco stem”, of als je kruist of omcirkelt in plaats van inkleurt, is de stem ongeldig. Maak je een fout bij het inkleuren, vraag dan om een nieuw stembiljet; doorstrepen en daarna een ander bolletje inkleuren maakt de stem ongeldig.
Wat gebeurt er met stemmen van partijen zonder zetel
De Kiesraad verdeelt eerst de volle zetels op basis van de kiesdeler (aantal uitgebrachte geldige stemmen gedeeld door zetels). In 2023 lag die kiesdeler rond de 69.551 stemmen; partijen die dat getal niet haalden, kunnen ook geen restzetel krijgen. Overgebleven zetels worden verdeeld via het systeem van de grootste gemiddelden (de D’Hondt-methode), waarbij grotere partijen vaak voordeel hebben. Stemmen op kleine partijen beïnvloeden dus wel de kiesdeler en verdeling, maar leveren niet altijd zetels op.
Campagne op de verkiezingsdag
De Kieswet verbiedt activiteiten in en direct rond stemlokalen die kiezers beïnvloeden. Gemeenten geven aan waar campagne wel is toegestaan; flyeren mag buiten de directe nabijheid van stembureaus. Reclames op tv, online en in kranten blijven op de dag zelf toegestaan.
Kort checklistje: stempas + id meenemen, dichtstbijzijnde stembureau controleren, rood potlood gebruiken, bij fout om nieuw biljet vragen, geen campagne binnen directe omgeving van het stembureau verwachten.