Hoe stem ik blanco en nog vijf vragen over de Tweede Kamerverkiezingen

In dit artikel:

Woensdag kiezen kiezers voor de derde keer in vijf jaar een nieuwe Tweede Kamer. De Kiesraad en gemeenten geven op de verkiezingsdag antwoord op veel praktische vragen over stemmen: wat je nodig hebt, waar je terechtkunt, hoe blanco stemmen werkt, hoe zetels worden verdeeld en waarom er geen actieve campagne vlak bij stembureaus is toegestaan.

Wat neem je mee en waar stem je?
Om te mogen stemmen heb je je stempas en een geldig identificatiebewijs nodig; volgens de Kieswet mag een identiteitsbewijs maximaal vijf jaar verlopen zijn. Je hebt van de gemeente een overzicht gekregen van alle stembureaus in jouw woonplaats, met aanduiding welke locaties toegankelijk zijn voor mindervaliden. De meeste stemlokalen bevinden zich in dorpshuizen, buurthuizen, kerken of verenigingsgebouwen. Op WaarIsMijnStemlokaal.nl kun je je dichtstbijzijnde stembureau vinden.

Waarom hangen er geen gordijntjes in het stemhokje?
Het stemgeheim is gewaarborgd, maar in Nederland zijn stemhokjes zodanig vormgegeven dat ze zichtbaar blijven. Dat beleid komt van de Kiesraad en is bedoeld om te voorkomen dat meerdere personen samen een hokje betreden en iemand onder druk wordt gezet. Wettelijk geldt bovendien dat er minimaal twee meter afstand moet zijn tussen wachtenden of stembureauleden en het stemhok, om beïnvloeding te beperken.

Hoe werkt blanco stemmen en wat maakt een stem ongeldig?
In het hokje kleur je met het rood potlood het bolletje naast de kandidaat van jouw keuze in. Partijen stellen kandidatenlijsten op: gevestigde partijen mogen tot tachtig namen plaatsen, kleinere of nieuwe partijen maximaal vijftig. Blanco stemmen is toegestaan: je laat alle bolletjes leeg. Als je iets op het stembiljet schrijft als “dit is een blanco stem”, of een bolletje omcirkelt of doorstreept, geldt dat als ongeldig. Maak je een fout bij invullen, vraag dan een nieuw stembiljet; door krassen of extra markeringen wordt je stem ongeldig. Een blanco (geldig) stempot telt wel mee voor de opkomst maar niet voor de zetelverdeling.

Wat gebeurt er met stemmen van kleine partijen?
Zetels worden door de Kiesraad toegewezen op basis van de kiesdeler (aantal geldig uitgebrachte stemmen gedeeld door 150 zetels). In 2023 was die kiesdeler ongeveer 69.551 stemmen; partijen die die grens niet halen, krijgen geen ‘volle’ zetel en komen ook niet in aanmerking voor restzetels. De resterende zetels worden verdeeld volgens het systeem van de grootste gemiddelden (D’Hondt), waarbij partijen die het dichtst bij een extra zetel zitten die restzetel krijgen. Stemmen op partijen onder de kiesdeler beïnvloeden dus wel de kiesdeler en daarmee mogelijk de restzetelverdeling, maar leveren zelf geen zetel op.

Waarom mag er niet worden gecampagneerd bij stembureaus?
De Kieswet verbiedt activiteiten rondom stemlokalen die bedoeld zijn om kiezers in hun keuze te beïnvloeden; het stemproces moet ongestoord kunnen plaatsvinden. Gemeenten geven aan waar partijen wél mogen campagneren, en op openbare plekken mag geflyerd worden zolang dat niet te dicht bij een stembureau is. Reclame op televisie, online en in kranten is op de dag zelf nog toegestaan.