Europeanen willen een moedig geopolitiek verhaal horen

In dit artikel:

Deze week spreekt Commissievoorzitter Ursula von der Leyen haar jaarlijkse State of the Union uit in het Europees Parlement in Straatsburg (woensdagmorgen). Terwijl Antonio Costa, voorzitter van de Europese Raad, vooral stilletjes achter de schermen werkt, is Von der Leyen zichtbaar present als het gezicht van de Europese Commissie en vaak actief binnen de informele “Coalition of the Willing”.

Europese burgers verwachten volgens Eurobarometer een krachtiger geopolitieke koers van de EU; die verwachting maakt de toespraak extra beladen. Wat ooit, sinds Barroso’s eerste rede in 2010, werd afgedaan als ontoereikend moment, is intussen uitgegroeid tot een politiek centraal ogenblik dat ook in nationale hoofdsteden wordt gevolgd. De Russische oorlog in Oekraïne heeft de aandacht voor Brussel versterkt, al blijft veel geopolitieke actie voorlopig van de lidstaten zelf komen en van partners als het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen.

Von der Leyen neemt niet altijd de frontlinie in publieke optredens — dat laten leiders als Starmer, Macron of Merz soms aan zich voorbijgaan — maar haar initiatieven smeden stap voor stap meer eensgezindheid in de EU. Een concreet voorbeeld is haar plan voor Europese investeringen in de defensie-industrie: het voorjaarspakket van 150 miljard euro trok belangstelling van negentien lidstaten (met opvallende afwezigen als Duitsland en Nederland), en dat fonds helpt de basis te leggen voor een Europese defensie in opbouw. Tegelijk benadrukt de tekst dat die defensie nog lang niet genoeg is om de dreiging uit Rusland volledig het hoofd te bieden; ondersteuning van Oekraïne en perspectief op EU-lidmaatschap voor het land worden als belangrijke bouwstenen genoemd.

Op economisch terrein zal Von der Leyen naar verwachting inzetten op het versterken van de interne markt en het zichtbaarder maken van Europees bedrijfsleven op het wereldtoneel — thema’s die ook in aanbevelingen van Mario Draghi liggen. Van die vele adviezen is nog maar een fractie uitgevoerd, wat ruimte laat voor keuzes in haar tweede termijn.

Ondanks kritiek werkt Von der Leyen volgens de tekst vooral volgens de kernopdracht van haar functie: in Brussel overeenstemming en compromissen najagen namens de Commissie, en daarmee het geopolitieke en economische gewicht van de Europese Unie geleidelijk verstevigen.