Eddy van Hijum (53) moet NSC loswrikken van Pieter Omtzigt én de PVV
In dit artikel:
Eddy van Hijum komt uit Friesland, spreekt vloeiend Fries en groeide op in een watersportdorp; zijn jeugd daar en studententijd (Universiteit Twente, oprichter van een Friese studentenvereniging) legden de basis voor een politieke loopbaan die via lokaal en provinciaal werk naar Den Haag voerde. Oorspronkelijk CDA’er — raadslid in Zwolle, Tweede Kamerlid, gedeputeerde in Overijssel — stapte hij in de zomer van 2023 over naar Nieuw Sociaal Contract (NSC) op uitnodiging van Pieter Omtzigt. Sindsdien is hij vice-premier en minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid geweest en staat hij nu als lijsttrekker en partijleider voor de taak NSC te redden.
NSC maakte in het najaar van 2023 een spectaculaire entree: uit het niets ruim 1,3 miljoen stemmen en twintig zetels. Die razendsnelle opkomst leidde meteen tot deelname aan een coalitie met PVV, VVD en BBB. Het experimentele karakter van die samenwerking, gecombineerd met interne onervarenheid, leidde volgens Van Hijum al snel tot chaotische verhoudingen. Hij vat de partijgeschiedenis bondig samen als een "achtbaan". NSC leverde onder meer een rechtsstaatverklaring en blokkeerde dat Geert Wilders premier zou worden; het kabinet werd uiteindelijk geleid door de partijloze Dick Schoof.
Van Hijum beschrijft hoe NSC binnen het kabinet werd geklemd door Haagse machtsspelletjes en wantrouwen van coalitiepartners. Belangrijke voorbeelden: het vastlopen rond stikstofbeleid, het gebrek aan serieuze stappen bij asiel- en migratievraagstukken, en politieke confrontaties die prioriteit kregen boven beleidsafspraken. De zomerconfrontatie rond het Gaza-debat en het vertrek van NSC-minister Caspar Veldkamp, gevolgd door meerdere NSC-ontslagen, markeerden het eind van de coalitiedeelname. Volgens Van Hijum hebben PVV en BBB vaak naar de uitgang gekeken en is het kabinet door de vier fractievoorzitters te veel gecontroleerd, waardoor het kabinet zijn rol niet kon claimen.
De nasleep is pijnlijk: veel kiezers keerden NSC de rug toe, talloze parlementariërs en bestuurders verlieten de partij en in de peilingen staat NSC momenteel op 0 zetels. Van Hijum erkent dat NSC deels zelf schuldig is — te overmoedig en soms naïef — maar verdedigt ook dat de partij met „ziel en zaligheid” heeft geprobeerd hervormingen en bestaanszekerheid door te voeren. Zijn opdracht is tweeledig: afstand creëren tussen NSC en de beeldvorming rond Omtzigt plus het stigma van samenwerking met de PVV, en aantonen dat NSC meer is dan een protestbeweging — een partij met een eigen, inhoudelijk profiel dat sociale zekerheid combineert met strengere migratieregels.
Op de kieslijst van NSC staan naast Van Hijum enkele oud-bewindslieden en Kamerleden, maar veel prominenten zijn vertrokken of staan niet meer op de lijst. Enkele namen die terugkeren: Judith Uitermark, Tjebbe van Oostenbruggen en een handvol voormalige Kamerleden (onder wie Merlien Welzijn en Faith Bruyning). Anderen zochten hun heil bij FNP, BBB of JA21.
Persoonlijk profiel kort: Yde Johan (Eddy) van Hijum, geboren 17 april 1972 in Delft; opleiding civiele bestuurskunde en promotie in Enschede; carrière bij CDA en later NSC; woonachtig in Laag Zuthem, getrouwd, drie dochters. Van Hijum wil met de komende campagne de partij weer terugbrengen naar inhoudelijk politiek werk en het vertrouwen van kiezers herwinnen — een moeilijke opgave tegen de achtergrond van diepe interne breuken en het sterke electorale landschap van de PVV.