Dit zou je woensdag kunnen verwachten van de verkiezingsuitslagen in Friesland
In dit artikel:
De Leeuwarder Courant rekent stembureaus bij elkaar om te schetsen hoe de Tweede Kamerverkiezingen in Friesland waarschijnlijk uitpakken, omdat uitslagen op bureauniveau veel meer detail laten zien dan gemeentecijfers. Op basis van eerdere verkiezingen, stembureaupatronen en recente peilingen tekenen zich enkele duidelijke verschuivingen af.
CDA: terugkeer op het platteland
Het CDA onder Henri Bontenbal zit in de lift en dat effect zal in Friesland zichtbaar worden. De partij deed het in voorgaande verkiezingen al bovengemiddeld goed in de provincie en staat in veel dorpen en enkele kleinere steden op het punt weer de grootste te worden. Vooral grotere dorpen als Balk, Burgum, Buitenpost, Dronryp, Joure en Kollum én plaatsen als Dokkum en Franeker zouden hun stembureaus weer groen kunnen kleuren. Een deel van die winst komt vermoedelijk voort uit het verdwenen enthousiasme voor NSC; voormalig NSC‑kiezers lijken deels terug te vloeien naar het CDA.
NSC: implosie en uitstroom
De partij van Pieter Omtzigt was in Friesland in 2021 en bij de vorige landelijke verkiezingen zeer populair, maar is sindsdien ingestort. Onderzoek van Ipsos I&O laat zien dat voormalige NSC‑stemmen vooral naar CDA, D66 en JA21 lijken te gaan, wat de politieke kaart in het noordoosten en op het platteland verandert.
FNP: plaatselijke blauwe stipjes, maar geen zetelverwachting
De Fryske nasjonalen zijn nieuw op nationaal niveau en ontbreken in de landelijke peilingen. Lokale steun bij Provinciale Staten (ruim 30.000 kiezers) laat zien dat de partij in certain dorpen stevig staat, met kans op enkele stembureaustekjes in het noordoosten — met name waar prominente kandidaten wonen (bijvoorbeeld Nij Sion in Nijewier voor lijsttrekker Aant Jelle Soepboer). Toch wijzen analyses van politologen en Ipsos erop dat die steun waarschijnlijk niet genoeg is voor een Kamerzetel, omdat de FNP buiten Friesland nauwelijks aanslaat.
D66: opmars, vooral in nieuwbouw en hogeropgeleidenwijken
D66 onder Rob Jetten groeit nationaal en trekt zowel gematigde linkse als rechtsere, hoger opgeleide kiezers aan. In Friesland zal D66 naar verwachting op veel plaatsen stijgen, maar de partij is regionaal minder sterk en bleef in eerdere verkiezingen achter. Sterke D66‑uitslagen zitten vooral in nieuwbouwwijken van Leeuwarden, Heerenveen, Sneek en Drachten, en de partij concurreert zowel met GroenLinks/PvdA als met VVD‑kiezers die verschuiven.
PVV: een randring die mogelijk wat krimpt
De PVV heeft een vaste kern in Friesland die zich als een ring langs de provinciegrenzen manifesteert — sterk in de Wâlden, Stellingwerven en Harlingen. In 2023 ontstond een bijna‑donut met Leeuwarden in het midden. Hoewel Geert Wilders in landelijke peilingen afzakt, blijft zijn aanhang in Friesland onvoorspelbaar en kan de PVV nog steeds lokaal de grootste worden. Tegelijkertijd kan de ring iets terugtrekken, onder andere doordat het CDA in sommige dorpen stemverlies van de PVV lijkt af te snoepen; bij de Europese verkiezingen was al een verschuiving zichtbaar richting het binnenste van de provincie.
GroenLinks/PvdA: stabiel in Leeuwarden, kansen daarbuiten
De fusiepartij houdt zich constant in de peilingen; veel eerdere kiezers zeggen trouw te blijven. Concurrentie van D66 is merkbaar, maar verliezen aan D66 worden grotendeels gecompenseerd door stemmen vanaf kleinere linkse partijen. Verwacht wordt dat GroenLinks/PvdA opnieuw sterk blijft in veel Leeuwardense stembureaus en mogelijk terrein wint in dorpen als Hurdegaryp en Gytsjerk en op meer plekken in Drachten, Heerenveen en Sneek.
Kortom: Friesland laat bij fijnmazige analyse geen grote dramatische omwenteling zien, maar wel subtiele herverdelingen. Het CDA boekt terrein op het platteland en in enkele steden, D66 breidt haar posities in nieuwbouwwijken uit, de PVV behoudt een brede randbut blijft kwetsbaar voor lokale bewegingen, FNP kan lokaal scoren maar niet nationaal doorbreken, en GroenLinks/PvdA blijft vooral in stedelijk Leeuwarden stevig verankerd. De stembureaukaart van donderdagmorgen zal deze nuances het scherpst zichtbaar maken.