Chestertons positieve blik op feeën en elfjes vormde het geloof van Vincent van Vught: 'Hij zag hierin een oermenselijk instinct: het reiken naar waarheid en vervulling'
In dit artikel:
Honderd jaar na de verschijning in Engeland is G.K. Chestertons belangrijkste werk, The Everlasting Man, nu in het Nederlands verschenen als De eeuwige mens. Chesterton (1874–1936), bij het grote publiek vaak geassocieerd met Orthodoxie, stelde in dit boek dat het menselijke zoeken naar zin en waarheid uiteindelijk in Christus samenkomt. De tekst is vertaald door Vincent van Vught (1993), een milieu- en bodemdeskundige die de vertaling maakte vanuit persoonlijke betrokkenheid: Chestertons denken begeleidde hem tijdens zijn eigen geloofsweg in een internationale kerk in Wageningen.
Het boek behandelt twee grote lijnen. In het eerste deel leest Chesterton mythen, sprookjes en religieuze voorstellingen niet louter afwijzend, maar als uitingen van een oerdrang van mensen om waarheid en volheid te vinden. Hij pleit voor een respectvolle benadering van religieuze verbeelding omdat die vaak de ‘contouren’ van waarheid verraadt. Tegelijk waarschuwt hij dat religieuze praktijken ook een donkere kant kunnen hebben — zoals culten die kinderoffers legitimeerden — en dat kritisch onderscheid nodig is: religie moet de mens verheffen, niet vernederen.
In het tweede deel tekent Chesterton de komst van Jezus als het beslissende keerpunt. Waar eerdere religies volgens hem stukjes van de waarheid toonden, brengt Christus het volledige antwoord: de Schepper die mens wordt, een paradox die het christendom fundamenteel kenmerkt. Chesterton gebruikt vaak speelse paradoxen en rijke verbeelding om dit punt te illustreren — beelden die enerzijds verwarrend kunnen zijn, maar anderzijds verrassende inzichten geven over incarnatie, lijden en opstanding. Hij beschrijft het vroege christendom als aanvankelijk een vreemde, hoopvolle beweging in een joods-Romeinse wereld, die uiteindelijk een nieuwe dynamiek in gang zet.
Vertaler Van Vught vergelijkt Chesterton met C.S. Lewis: beiden gaven hem helderheid op zijn geloofsvragen, maar waar Lewis meer gestructureerd schrijft, dwalen Chestertons betogen soms uit in anekdotes en zijsporen. Die stijl maakt De eeuwige mens geen snelle pageturner, maar wie volhoudt vindt passages die lang bijblijven. Van Vught benadrukt ook Chestertons poging om rationeel denken en religieuze ervaring te herenigen — zoals in het beeld van wijzen en herders die elkaar ontmoeten bij de geboorte van Christus.
De Nederlandse editie bevat een inleiding van Anton de Wit en is uitgegeven door KokBoekencentrum. Voor lezers die geïnteresseerd zijn in klassieke apologetiek, de relatie tussen mythologie en christelijk geloof, of in Chestertons eigenzinnige stijl, biedt deze vertaling een hernieuwde toegang tot een invloedrijk boek dat een eeuw na verschijnen nog steeds discussie en reflectie oproept. Prijsindicatie in de uitgave: €32,99.