Belangenverstrengeling bij UMCG: wetenschappers die pleiten voor maatregelen tegen obesitas werken ook voor fabrikant afslankmedicatie

In dit artikel:

Onderzoeksprogramma Zembla onthulde dat drie onderzoekers van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) in mei hebben meegewerkt aan een manifest over extra maatregelen tegen obesitas, zonder te melden dat zij ook voor consultancybureau Health‑Ecore werken — een bureau dat in opdracht van farmaceut Eli Lilly, producent van afslankmedicatie, actief is. Het manifest werd door in totaal acht gezondheidseconomen aangeboden aan toenmalig staatssecretaris Vincent Karremans.

Het UMCG erkent dat hier sprake is van een conflict of interest en geeft aan dat die nevenwerkzaamheden bij het manifest vermeld hadden moeten worden; tegelijkertijd zegt het ziekenhuis geen aanwijzingen te hebben dat het belangenconflict de inhoud van het advies heeft beïnvloed. De betrokken economen zelf erkennen tegenover Zembla dat zij de relatie met Lilly hadden moeten openbaren. Emeritus‑hoogleraar Lex Bouter stelt dat het verzwijgen van zulke belangen strijdig is met de gedragscode voor wetenschappelijke integriteit.

Naast de vertrouwenskwestie is er ook inhoudelijke kritiek op het manifest. De gezondheidseconoom Jochen Mierau (RUG) noemt de vermelde maatschappelijke kosten van obesitas — 79 miljard euro per jaar — een sterke overschatting. Dat cijfer berust volgens hem op een studie uit Maastricht die nagelaten zou hebben de kosten van mensen met obesitas te vergelijken met die van mensen zonder obesitas; internationaal onderzoek zou uitkomen op maximaal circa 25 miljard euro per jaar.

Het verhaal illustreert twee kernpunten: het belang van volledige transparantie bij beleidsadvies en de noodzaak van zorgvuldige onderbouwing van kostenschattingen, zeker wanneer adviezen mogelijke commerciële belangen kunnen versterken.