Anne-Goaitske Breteler oer in aparte boerehúshâlding yn Moddergat

In dit artikel:

Schrijfster en cultureel antropologe Anne-Goaitske Breteler woont in Moddergat, vlak bij de vervallen boerderij van de familie Zwart. Die boerderij, gebouwd in 1860 en eigendom van Museum ’t Fiskershúske, staat leeg en vervalt omdat er geen geld is voor herstel. Moddergat zelf oogt in de wintermaanden desolaat: vlakke uitzichten, dijken, stapels aardappelkisten en weinig mensen sinds de ontvolking van het dorp in de laatste decennia van de twintigste eeuw.

Bretelers nieuwste boek Oan ’e ein fan De Oere, dat als geschenk verschijnt tijdens de Friese Boekewike, zoomt in op die verlaten boerderij en vooral op de vier laatste bewoners: de broers Pieter (1923–2004), Jan (1934–2019), Dirk (1941–2018) en hun zuster Wytske (1925–2011). Zij leefden als een soort tijdscapsule: eeuwenoude gewoonten en het orthodox-protestantse geloof bepaalden hun bestaan en maakten het moeilijk voor hen om met de moderne tijd mee te gaan. Breteler gebruikt het huis, de sfeer en kleine, aangrijpende beelden — zoals vlindervleugels die vastzitten in een zolderraam — om te laten zien hoe de familie enerzijds vasthield aan traditie en plicht, en anderzijds gevangen raakte in sociale controle en geruchten over afwijkend gedrag of anders-zijn.

Het boek behandelt de spanning tussen individu en gemeenschap: keuzes over trouw, werk en zorg werden gevormd door gedeelde normen en het erfgoed van generatie op generatie. Breteler beschrijft ook hoe dorpsgenoten reageerden op de Zwartjes en plaatst het leven op het platteland binnen een breder beeld van tolerantie voor vreemde gebruiken, maar ook van bekrompen normen.

Breteler, opgegroeid op een boerderij bij Nes en gewend aan regionale media, combineert schrijven met het ontwikkelen van tentoonstellingen, theater en documentaires. Ze kreeg in 2023 zowel de Fryske Talintpriis als de Vrouw in de Media Award. Haar volgende project is een Nederlandstalige herwerking bij uitgeverij Prometheus, waarin het thema van Moddergat breder wordt opgezet.

Met haar boek wil ze zowel het verhaal van de Zwart-familie bewaren als de discussie openen over wat er moet gebeuren met het vervallen erfgoed; ze hoopt op een oplossing voor de boerderij, die meer is dan een bouwval maar een drager van dorpsgeschiedenis.