Achterkamertjes justitie: hoe de rechter in kleine stapjes uit ons zicht verdwijnt | LC commentaar
In dit artikel:
Artikel 121 van de Grondwet stelt dat rechtszittingen in principe openbaar moeten zijn, zodat burgers kunnen controleren of rechters eerlijk oordelen. Die openbaarheid is precies het knelpunt in Noord-Nederland: de Rechtbank Noord-Nederland (Leeuwarden, Groningen, Assen) erkent het belang van mediaverslaggeving, maar heeft deze maand haar persregels aangescherpt en journalisten de toegang tot dagvaardingen voor kort gedingen ontzegd.
Kort gedingen zijn vaak zakelijke, complexe procedures — bijvoorbeeld conflicten over standplaatsen op campings of claims van werknemers tegen werkgevers — waarbij een onder embargo verstrekte dagvaarding verslaggevers essentiële achtergrond biedt om zittingen goed te duiden. De rechtbank noemt een hoge werkdruk als motief voor de beperking: met bijna negenhonderd medewerkers verwerkte de rechtbank vorig jaar 132.700 zaken, waarvan 88.796 bij de kantonrechter; daarnaast duizenden straf- en handelszaken en honderden persvragen en zittingen met camera’s.
Tegelijkertijd wijst het artikel op een andere ontwikkeling die ook ten koste zou gaan van transparantie: het Openbaar Ministerie sloot de afgelopen drie jaar 550 procesafspraken buiten zitting om, waardoor zaken niet openbaar worden behandeld. In Noord-Nederland ging het om tientallen van zulke afspraken (o.a. 12 in Friesland, 2 in Groningen, 9 in Drenthe); concrete inhoud blijft onduidelijk. De Leeuwarder Courant meldde recent een faillissement waarbij personeel maanden zonder inkomen zat en rechtszaken stilzwijgend werden afgehandeld.
De kernkritiek is dat het limiteren van informatievoorziening de controlefunctie van de pers aantast: zonder toegang tot dagvaardingen kunnen journalisten moeilijk inschatten welke zaken maatschappelijk relevant zijn en hoe rechters tot hun oordeel komen. Dat gebrek aan zichtbaarheid vergroot wantrouwen in de rechtspraak, iets wat volgens de krant schadelijk is voor een gezonde democratie.